ترموستات یک تنظیم کننده دما است که در وسایل سرمایشی و گرمایشی وجود دارد. ترموستات با توجه به کاربردی که دارد، دارای انواع مختلفی است که هرکدام از آن‌ها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی می‌باشند. در این مطلب با ما همراه باشید تا با نحوه عملکرد ترموستات و انواع آن بیشتر آشنا شوید. با آرتانسیم تولیدکننده انواع داکت اسپلیت، چیلر و فن کویل همراه باشید.
ترموستات چیست؟
همانطور که از نامش پیداست، ترموستات از دو واژه ترمو و ستات ساخته شده است. هرکدام از این دو واژه معنای خاص خود را دارند. ترمو به معنای گرما و ستات به معنای سکون می‌باشد. ترموستات که با نام دماپا هم شناخته شده است در واقع یک کنترل کننده الکتریکی دما در فضاهای بسته چون منازل، شرکت‌ها، ادارات و… است. این قطعه کوچک در دستگاه‌های گرم کننده یا خنک کننده قرار می‌گیرد و دمای محیط را چه در فصل سرما و چه در فصل گرما در حالت متعادلی نگه می‌دارد. ترموستات زمانی که دمای هوا به تعادل برسد، مدار برقی دستگاه را قطع می‌کند و با کاهش یا افزایش دما مجددا شروع به کار خواهد کرد.
در حال حاضر ترموستات‌های مختلفی به بازار عرضه شده‌اند که هر یک از آن‌ها کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارند. نقش ترموستات در وسایل سرمایشی و گرمایشی حائز اهمیت است.
پیشنهاد آرتانسیم تولیدکننده انواع داکت اسپلیت، چیلر و فن کویل جهت مطالعه بیشتر: “کپیلاری تیوب یا لوله مویین چیست؟”
انواع ترموستات
ترموستات‌ها هم با توجه به نوع، ساختار، کاربرد، طراحی و…. که دارند به انواع مختلفی تقسیم شده‌اند. تنها تفاوت ترموستات‌ها می‌تواند در نوع کاربرد و ویژگی‌هایی که دارند باشد. در ادامه ترموستات‌ها را از نظر طراحی و کاربردی که دارند در چند دسته مختلف قرار داده‌ایم.
از نظر کاربرد
ترموستات‌ها بر اساس نوع کاربردی که دارند عبارتنداز:
تنظیم دما
یکی از کاربردهای رایج استفاده از ترموستات در تنظیم دماست. ترموستات‌های هیترهای برقی می‌توانند دمیا محیط را اندازه‌گیری کنند و در صورت بالا بودن یا پایین بودن دما فعال شوند و از طریق المنت‌های برقی یا فن‌های خنک کننده دما را کنترل کنند.
ترموستات‌های موجود در تشک‌های گرمایشی هم بدین گونه عمل می‌کنند و دمای هوا را در سطح متعادل نگه می‌دارند. در سیستم‌های آب گرم خانگی هم از این ترموستات استفاده می‌کنند که با نام آکواستات شناخته می‌شود. در واقع این ترموستات‌ها هستند که مشخص می‌کنند در زمان روشن بودن آب گرم چه درجه حرارتی داشته باشد.
پیشنهاد آرتانسیم تولیدکننده انواع داکت اسپلیت، چیلر و فن کویل جهت مطالعه بیشتر: “تفاوت چیلر جذبی تک اثره و دو اثره”
ماشین
در صنعت خودروسازی ترموستات‌ها توانسته‌اند به جایگاه خوبی دست پیدا کنند و جای خود را ثابت کنند. ترموستات درون خودرو می‌تواند دمای داخل خودرو را اندازه‌گیری کرده و مدیریت سیستم سرمایشی یا گرمایشی خودرو را به عهده گیرد.
ترموستات‌ها در هواپیما و خودرو می‌توانند دمای خنک محیط را کنترل کنند. به این ترتیب در زمان استارت سرد ترموستات کار نخواهد کرد اما با کار کردن موتور و گرم شدن ماشین ترموستات فعال می‌شود تا مواد سیال بتواند در رادیاتور یا مبدل حرارتی به گردش درآید.
یکی دیگر از دلایلی که سیستم خنک کننده خودرو از ترموستات استفاده می‌کند، دمای مایع خنک کننده یا دمای موتور است.
تنظیم حرارت
یکی از رایج‌ترین کاربردهای ترموستات در سیستم‌های گرمایشی است. ترموستات در این سیستم گرمای محیط را بررسی کرده و در حد تعادل نگه می‌دارد. این دستگاه‌ها می‌توانند به سیستم کنترل میزان گرمایش کوره یا دیگ بخار متصل شوند سپس دمای محیط را به حالت متعادل خود بازگردانند. زمانی که در این دستگاه‌ها نیاز به حرارت بیشتر باشد، یک سیگنال الکتریکی به سیستم ارسال می‌کنند که نشان می‌دهد دمای هوا کمتر از حالت مطلوب است. بدین ترتیب رله‌ی کنترل فعال می‌شود و فرآیند افزایش دمای دیگ بخار هم آغاز خواهد شد. در ادامه گرما را از طریق جریان هوا و رادیاتور وارد محیط خواهد کرد این کار تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که دمای محیط به حالت مطلوب بازگردد. بعد از آن دیگ بخار خاموش شده و ترموستات هم قطع می‌شود. این فرآیند می‌تواند به صورت برعکس برای سیستم سرمایشی هم رخ دهد.
پیشنهاد آرتانسیم تولیدکننده انواع داکت اسپلیت، چیلر و فن کویل جهت مطالعه بیشتر: “تفاوت ها و شباهت های داکت اسپلیت با کولر گازی”
پایش
از این ترموستات‌ها بیشتر به منظور پایش دمای مایع روان کننده در خودرو‌ها و موتورها استفاده می‌شود. از طرفی می‌توانند از موتور در برابر عوامل خارجی حفاظت کنند. کاربرد دیگر این ترموستات‌ها استفاده از آن‌ها روی یاتاقان است. یاتاقان نشان می‌دهد که آیا موتور نیاز به تعمیر دارد یا خیر.
میزان خنک کنندگی این ترموستات‌ها به نوع دستگاه هم بستگی دارد، به عنوان مثال ترموستات‌های خودروهای دیزلی چون تراکتور کمی بزرگتر است و می‌تواند دمای موتور را در شرایط مطلوب و مناسبی نگهدارد. در برخی از وسایل موتوری از دو ترموستات استفاده می‌کنند. این دو ترموستات به صورت دریچه حرارتی عمل کرده و مقدار خنک کنندگی بسیار بالایی دارد.
مصرف این ترموستات‌ها تنها منتهی به موتور نخواهد بود بلکه از آن‌ها در آزمایشگاه‌ها، دستگاه‌های فروش خودکار و…. استفاده می‌کنند.
از نظر طراحی
ترموستات‌ها هم از نظر طراحی به انواع مختلفی تقسیم شده‌اند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
دو سیم
این نوع ترموستات به نام بی متال هم شناخته شده است. ترموستات دو سیم به صورت نواری و دارای دو فلز مختلف مس و آهن است. که ضریب انبساط حرارتی آن‌ها با یکدیگر فرق دارد. زمانی که ترموستات را روی گرمایش تنظیم کنید مدار آن بسته خواهد شد، با افزایش دما نوار دو سیم خم شده و باعث باز شدن مدارک الکتریکی و خاموش شدن سیستم گرمایش خواهد شد.
جیوه‌ای
یکی از قدیمی‌ترین انواع ترموستات، با عنوان ترموستات جیوه‌ای شناخته شده است. در طراحی آن از یک کویل حرارتی و یک سوئیچ استفاده شده است که با یک کلید چرخشی و یک اهرم دستی ترموستات را کنترل می‌کند. زمانی که دما افزایش پیدا کند سوئیچ جیوه بسته می‌شود. به دنبال آن سیگنالی برای روشن شدن سیستم گرمایشی ارسال خواهد شد. این تغییرات دما باعث باز شدن کویل حرارتی می‌شود و به دنبال آن موجب خاموش شدن سیستم گرمایش خواهد شد.
الکترونیکی
ترموستات‌های جیوه‌ای و بی متال در واقع ترموستات‌های الکترونیکی هستند که به صورت دستی کنترل می‌شوند. اما ترموستات‌های جدیدی که از نوع الکترونیکی هستند و بیشتر از دستی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، ترموستات دیجیتال است. ترموستات دیجیتال می‌تواند به صورت خودکار سرمایش و گرمایش محیط را کنترل کند، در سیستم این ترموستات تنظیمات مجزایی برای محیط‌های مختلف و دماهای مختلف تعبیه شده است و این موضوع می‌تواند یک مزیت و برتری بر دیگر ترموستات‌ها باشد.
پنوماتیکی
ترموستات‌های پنوماتیکی می‌توانند میزان فشار خروجی هوا را تغییر دهند. ترموستات پنوماتیکی دو نوع می‌باشد: عملکرد مستقیم و عملکرد معکوس.
ترموستات‌های عملکرد مستقیم منجر به افزایش دمای اتاق و فشار خروجی بیشتر می‌شوند، از طرفی ترموستات های عملکرد معکوس منجر به افزایش دمای اتاق و فشار خروجی کم خواهند شد.
مستغرق
این نوع از یک نوع هیتر و پمپ به منظور کنترل دمای حمام سیال ساخته شده است. از این ترموستات بیشتر در محیط آزمایشگاه استفاده می‌شود و کاربردهای پزشکی و علمی دارد.
کنترل از راه دور
این ترموستات‌ها به نام ترموستات‌های حبابی کنترل از دور یا ترموستات‌های سنجش از دور شناخته می‌شود. سنسور دمای این ترموستات در مکانی دور از دستگاه نصب شده است و دمای هوا را به صورت وایرلس به ترموستات ارسال می‌کنند.
برای آشنایی با مراکز تعمیر داکت اسپلیت پیشنهاد می کنیم مقاله “مرکز تخصصی سرویس و تعمیر داکت اسپلیت در تهران” را از سری مقالات تخصصی آرتانسیم تولیدکننده انواع داکت اسپلیت، چیلر و فن کویل را مطالعه کنید.
اساس کار ترموستات چیست؟
ترمومتر وسیله اندازه‌گیری دما است و عملکرد آن با ترموستات تفاوت بسیاری دارد. در واقع قطعه‌ای است که دما را در یک بازه زمانی خاص نگه می‌دارد. اساس کار تمامی ترموستات‌ها براساس انبساط مواد و افزایش دما است. بخی از این ترموستات‌ها بر اساس انبساط و انقباض دما و بالا و پایین شدن دمای محیط موجب قطع و وصل مدار الکتریکی می‌شود. بخش منبسط و منقبض شونده آن می‌تواند از جنس فلز یا گاز باشد که هرکدام از آن‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند.
کاربرد ترموستات
ترموستات‌ها با توجه به عملکردی که دارند می‌توانند کاربرد متفاوتی داشته باشند. با توجه به نوعی که دارند می‌توانند در محیط‌های سرد و گرم، محیط‌های صنعتی و خانگی و… مورد استفاده قرار بگیرند. ازجمله کاربردهای ترموستات عبارتنداز:
- کاربرد در ساختمان: در تاسیسات ساختمانی از ترموستات‌ها در شوفاژخانه‌های مرکزی، کنترل تهویه در سیستم‌های هواساز، چیلر و فن کویل استفاده می‌کنند.
- کاربرد در لوازم خانگی: در لوازم خانگی از ترموستات‌ها در وسایلی چون ماشین ظرفشویی، سماور برقی، سرخ کن، سماور برقی، فرهای برقی، آب گرم‌کن‌های برقی، یخچال و…. استفاده می‌کنند.
- کاربرد در صنعت: از ترموستات در تجهیزات گلخانه‌ها، انواع کوره، گرم‌خانه‌ها، اتوکلاوها و دیگ‌های بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اهمیت ترموستات در فن کویل
دستگاه‌های فن کویل از قابلیت دوگانه‌ای برخوردار هستند، به همین دلیل امکان استفاده از این دستگاه‌ها در حالت سرمایش و گرمایشی وجود دارد. کاربرد ترموستات فن کویل آن است که هوای سرد یا گرم را با قدرت وارد محیط کند. به همین منظور حسگری در فن کویل تعبیه شده است که می‌تواند با بررسی دمای محیط موجب تعدیل دما شده و دمای محیط را به بهترین شکل ممکن مدیریت کند.
سخن پایانی
ترموستات‌ها تنظیم کننده‌های دما هستند که ممکن است در ساخت هر وسیله‌ای مورد استفاده قرار بگیرند. در این مطلب سعی کردیم تا شما را با انواع ترموستات و کاربردی که می‌توانند در بخش‌های مختلف داشته باشند بیشتر آشنا کنیم.